KİŞİSEL-MESLEKİ-EĞİTSEL REHBERLİK

KİŞİSEL-MESLEKİ-EĞİTSEL REHBERLİK

KİŞİSEL REHBERLİK

Kişisel rehberlik; öğrencilerin kişisel-sosyal gelişim ihtiyaçlarını karşılamak ve onların kişisel gelişim ve uyumlarına yardımcı olmak amacıyla yürütülen hizmetlerdir. Bir başka deyişle, her türlü kişisel problemlerin çözülmesine yönelik yardım hizmetleridir. Kişisel rehberlik bireyin kendini anlamasına ve kabul etmesine yardım eder. (özellikle “ben kimim?” sorusuna karşılık)

Kişisel problemlere örnekler:

-          Sağlıkla ilgili problemler

-          Başkaları ile ilişki kurmaya ait problemler

-          Cinsiyet, kız-erkek ilişkileri, aşk ve evlenme ile ilgili problemler

-          Aile ve aile içi ilişkilerle ilgili problemler

-          Kendine güven, korku ve kaygı gibi iç yaşamla ilgili problemler

-          Değer yargıları ile ilgili problemler

-          Benlik tasarımı ya da saygısı ile ilgili problemler

-          Ahlak kuralları, din ve ideallerle ilgili problemler

-          Ekonomik durumla ilgili problemler

-          Çocukluk dönemi gelişimsel sorunları

-          Ergenlik dönemi gelişimsel sorunları

Kişisel rehberlik hizmetlerinin kapsamı:

Benlik saygısı ve özgüven

benlik saygısı (özsaygı)= bireyin kendisini nasıl algıladığı (benlik imgesi) – olmak istediği benlik (ideal benlik)

Birey, bu fark nedeniyle kaygılanabilir ve kendini strese sokabilir.

Stres-Korku ve kaygı (okul korkusu, sınav kaygısı-sosyal anksiyete, sosyal fobi)

Ergenlik dönemi problemleri

Duygusal zeka

Başarı için önemli gibi görünen duygusal nitelikleri betimlemek için bu terimden yararlanılmıştır. Bu duygusal nitelikler şunlardır: empati, duygularını ifade etme ve anlama, mizacını kontrol etme, bağımsızlık, uyum sağlayabilme, beğenilme, kişilerarası sorunları çözme, sebat, sevecenlik, nezaket, saygı.

Çocuklarda duygusal zeka yeteneklerini geliştirici etkinlikler kişisel rehberlik içerisinde değerlendirilmektedir.

Duygusal zeka şu yetenekleri kapsar : özbilinç (kendini tanıma), duyguları idare edebilme, kendini harekete geçirebilme (motivasyon), başkalarının duygularını anlayabilme (empati), ilişkileri yürütebilme (sosyal beceri)

Sosyal beceri eğitimi

İlişki başlatma ve sürdürme becerileri, grupla bir iş yürütme becerileri, duygulara yönelik beceriler, saldırgan davranışlarla başa çıkma becerileri, plan yapma ve problem çözme becerileri sosyal beceri eğitiminde kazandırılmaya çalışılan becerilerdir.

Öfke yönetimi

Girişkenlik (atılganlık) eğitimi

Karar verme stratejileri

Saldırganlık – Şiddet - Akran Zorbalığı – Vandalizm (yıkıcılık)

Bu gibi durumlarda öğrenciye atılganlık ve öfke kontrolü eğitimi verilebilir.

Akran baskısı

Madde bağımlılığı

İntihar

Kişisel rehberlik açısından öğretmenlerin aşağıda sıralanan konularda özenli olmaları gerekmektedir:

-          Hangi öğretim kademesinde olursa olsun öğrenciyi önemseme

-          Değer verme

-          Empatik tutum sergileme

-          Yargılayıp eleştirmeme

-          Uygun iletişim dilini kullanma

-          Benlik saygısını düşürücü mesajlar vermeme

-          Duygu ve düşüncelerini özgürce ifade etmelerine fırsat verme

-          Uygun  modeller sunma

-          Bütün öğrencilerine eşit davranma ve uygun geri bildirimler verme

-          Başarılı olabilecekleri alanlar oluşturma ve fırsatlar yaratma

EĞİTSEL REHBERLİK

Eğitsel rehberlik, bireyin yetenek ve ilgilerine uygun bir eğitim dalı seçmesinde ve seçtiği bu dalda başarılı olmasında kendisine yapılan yardımdır. Eğitsel rehberliğin temel amacı, öğrencinin okulda iyi bir öğrenim uyumu sağlamasına ve eğitsel gelişimine yardım etmektir. Dolaysıyla eğitsel rehberlik ve danışma, bir bireyin öğrenimle ve öğrenmeyle ilgili olarak karşılaştığı problemlerin üstesinden gelebilmesi için yapılan yardımlardır. Öğrenim ve öğrenme ile ilgili problem alanlarından bazıları şunlardır:

-          Öğrencinin okul seçimiyle ilgili problemler

-          Öğrencinin okuldaki alan seçimi ve seçmeli derslerden kendisi için yararlı olanı seçmesi

-          Okulda ve derslerde gerekli başarıyı sağlayabilmesi

-          Bu başarıyı sağlamada gerekli ders çalışma teknik ve alışkanlıklarını kazanması

-          Derslerde karşılaştığı güçlüklerin giderilmesi

-          Üstün yetenekli öğrencilerin belirlenmesi ve yetenekleri ile ilgili olarak gelişmelerinin sağlanması

-          Özel eğitime muhtaç ve yavaş öğrenen çocukların zamanında keşfedilip özürlerine uygun bir eğitim programına yöneltilmeleri

Eğitsel rehberlik hizmetleri etkili çalışma yolları, zamanı etkili kullanma, verimli ders çalışma alışkanlığı, okulda uyulması gereken kurallar, disiplin ve sınıf geçme yönetmeliği, üst eğitim kurumları hakkında bilgi verme, eğitsel alanlara yönlendirme, boş zamanı değerlendirme, oryantasyon hizmetleri ve sınav kaygısı gibi konularda çalışmalar yapmaktadır.

Eğitsel rehberlik hizmetleri yoluyla öğrencilere kazandırılmak istenen asıl amaç öğrencilere “nasıl öğreneceklerini” öğretmektir. Yani “öğrenmeyi öğretmektir.”

Buraya kadar yapılan açıklamalardan da anlaşılabileceği gibi, eğitsel rehberlik hizmetleri, oryantasyon (alıştırma) hizmetleri, üst eğitim kurumu hakkında bilgi verme ve etkili çalışma yolları (öğrenme stratejileri öğretimi gibi) ana başlıkları altında toplanabilir.

Burada vurgulanması gereken bir nokta da eğitsel rehberlik hizmetlerinin öğretim kademelerine göre farklılaşacağıdır. Sözgelimi, okulöncesi dönemde eğitsel rehberlik hizmetinin önceliği çocuğun okula uyum sağlaması iken, ilkokulda oryantasyon, okul sınıf kurallarını öğrenme, yönergeleri izleme, etkin çalışma yollarını öğretme, zamanı iyi kullanma becerisi kazandırma ağırlık kazanır. Ortaokulda eğitsel rehberlik hizmetleri kapsamı üst eğitim kurumlarını tanıtma, plan yapma ve uygulama olarak ele alınabilir. Lisede ise bu çalışmalar; ortaöğretime geçişte ortaya çıkabilecek uyum güçlüklerini gidermeye, lise yıllarında etkin ve başarılı olmaya, öğrencileri üniversite sınavlarına hazırlamaya yöneliktir.      

** geleceğe yönelik kaygı kişisel rehberliğin konusu iken sınav kaygısı eğitsel rehberliğin konusudur.

ÖSS’ye hazırlanan lise son sınıf öğrencisi Nurten, kendisine güvenen bir kişiliğe sahip olmasına ve derslerine çok çalışmasına rağmen, deneme sınavlarında bile aşırı heyecanlanarak istediği puanları elde edememektedir.

Sınavlarda yaşadığı endişe yüzünden, gelecekte başarılı bir avukat olamayacağını düşünen Nurten’e verilecek rehberlik yardımı öncelikle aşağıdaki problem alanlarından hangisine yönelik olmalıdır?

A) Eğitsel rehberlik    B) Kişisel-sosyal rehberlik C) Akran eğitimi

D) Mesleki rehberlik  E) Yönlendirici rehberlik

Bu yıl çok iyi hazırlanıyorum ama insanların hala kazanamadın mı diye sormaları, kendime olan güvenimi azaltıyor. Yine kazanamazsam diye düşündüğümde uykularım kaçıyor. Sağlığım bozuldu.

Yukarıdaki ifadeleri söyleyen bir öğrencinin kendine olan güvenini yeniden kazanması için verilecek yardım öncelikle rehberliğin hangi alanına yönelik olmalıdır?

A) Eğitsel   B) Mesleki   C) Kişisel-sosyal   D) Sosyal yardım  E) Sağlık

MESLEKİ REHBERLİK

1900’lü yılların başında meslek bürosunun açılması, 1910’da ulusal konferans yapılması, Fransa’da zeka testinin geliştirilmesi, 1927’de Strong’un ilgi envanterinin yayınlanması, 1959’da mesleklerin sınıflandırılması, ikinci dünya savaşından sonra terhis edilen askerlerin istihdam sorunu mesleki rehberlik çalışmalarını hızlandırmıştır.

Mesleki rehberliğin amaçları:

-          Bireyin girmeyi planladığı mesleki alanın gerçek sınırlarının farkına varmasını sağlamak

-          İş ortamı ve çalışma grubu içindeki yerini anlamasına, grubun değerli bir üyesi olmasına yardım etmek

-          Engelli bireylerin iş yaşamlarını gerçekleştirmelerine ve uyum sağlamalarına yardım etmek

İlkeleri:

-          Meslek gelişimi bir anlık ya da kısa süreli bir yaşantı değildir. Meslek gelişimi ve mesleki rehberlik ömür boyu süren bir süreçtir.

-          Genç, çocukluk dönemlerinden itibaren özerklik duygusu ve bağımsız karar verme konularında desteklenmelidir.

-          Erken çocukluk döneminin sağlıklı ya da sorunlu geçmesi gençlik döneminde ya da yetişkinlikte verilecek mesleki kararların sağlıklı olup olmayacağını etkileyecektir.

-          Gence bütün mesleklerin gerekli ve önemli olduğu inancı yaşantısal olarak kazandırılmalıdır.

-          İyi bir meslek için iyi bir eğitimin gerekli olduğu inancı kazandırılmalıdır.

-          Meslekler konusunda cinsiyet farklarının ve sınıfsal farklılıkların geleneksel önyargılardan kaynaklandığı inancının kazandırılması gerekir.

Mesleki Gelişim Kuramları

Mesleki gelişim kuramları, bireylerde meslek fikrinin nasıl doğup geliştiği, ve meslek seçim ve kararın nasıl oluştuğu, bu seçimi etkileyen etmenlerle birlikte bu süreci açıklamaya çalışan görüşlerdir.

Ginzberg ve arkadaşlarının gelişim kuramı

Gelişimsel yaklaşıma göre, meslek seçimi sadece belirli bir alanda gerçekleşen bir olay değil, çocukluktan ergenliğe, oradan da erken yetişkinliğe kadar uzanan dönemi kapsayan bir gelişim sürecidir. Bu kurama göre;

-          Meslek seçimi bir süreçtir.

-          Bu süreç büyük ölçüde geri dönülmezdir

-          Seçim daima bir uzlaşmayı içerir.

Bu kuram, mesleki gelişimi üç dönemde inceler:

Fantezi Dönem	Geçici Seçim Dönemi (11-17)	Gerçekçi Dönem (17-24)
Oyun Mesleki bir bilinçlenme beklenmez Televizyon	* İlgi yetenek ve değerleriyle ve meslekler konusunda derece derece bir bilinçlenme ve farkındalık başlar *Yeteneklerinin hangi mesleklere uygun olduğunu merak eder *Mesleğin kendisi için ne ifade edeceğini, ona ne imkanlar sağlayacağını anlamaya başlar	* meslekleri her yönüyle keşfetme çabası * gerçekçi seçimler yapma Araştırma Daha detaylı bilgiler edinme Billurlaşma Alanı belirleme Belirleme Kesin karar

Holland’ın tipoloji yaklaşımı

Kişisel stil	Kişilik tipi	Mesleki çevre
Katı, saldırgan, somut alanlarda çalışma eğilimli, kişilerarası ilişkileri zayıf	Gerçekçi	Tesisatçı, elektrikçi, teknisyen, fotoğrafçı vb.
Analitik, soyut, entelektüel, bağımsız, işe odaklanmış	Araştırmacı	Fizikçi, kimyacı, bilim adamı
Estetik, duyarlı, kendini sanatla ifade eden, bağımsız, dışa dönük	Sanatçı (yaratıcı)	Mimar, desinatör, müzisyen, yazar
Sosyal problemlerle uğraşma, eğitim ve etkilemeyle uğraşan, sosyal aktivitelerle uğraşma	Sosyal	Öğretmen, sosyal çalışmacı, hemşire, psikolojik danışman
Liderlik, baskın ve güzel konuşma	Girişimci	Sigortacı, tüccar, işletmeci
Pratik, sosyal, gelenekçi, düzenli bir meslek edinme, rahat ve huzura önem verme	Gelenekçi	Muhasebeci, arşivci, kütüphaneci, kabul memuru, sekreter

Roe’nin ihtiyaç kuramı

Roe meslek seçmede psikolojik gereksinimlere önem vermektedir. Örneğin aile ortamında sevgiye doymamış bir birey, ya insanlardan uzaklaşıp nesnelerle uğraşmayı ya da sevgi ihtiyacını doyuracak araçlar olarak insanlarla uğraşmayı tercih edecektir.

Özellik Faktör Kuramı (Parsons)

Bu kurama göre,bir birey kendi bireysel özelliklerine uygun meslekleri seçme eğiliminde olacaktır. Bir kişinin kişilik özellikleri, beceri ve yetenekleri objektif olarak değerlendirilirse bu kişilik özelliklerine uygun iş ve meslekler o kişinin zevk alarak yapacağı ve başarılı olacağı işve meslekler olacaktır. Bugün bu yaklaşım halen pek çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de en yaygın iş ve işçi bulma uygulaması olma özelliğini korumaktadır. Okullarda uzman olmadığı zaman diğer öğretmenler tarafından kolaylıkla uygulanabilecek yalınlıktadır.

Psikanalitik kuram

Normal insanın meslek seçme konusunda rehberliğe ihtiyacı yoktur. Bilinçdışı dürtüler kişinin hangi alanda doyum sağlayacağını söyleyen en iyi rehberdir.

Sosyal öğrenme kuramı

Bu kuram meslek seçiminin bireyin çevresi ile etkileşimi sürecinde oluşan bir öğrenme yaşantısı olduğu savunmaktadır. Meslek seçimi, bireyin sosyalleşme süreci içinde birçok etkenin karşılıklı etkileşimi ile oluşan karmaşık bir süreçtir.

Super’in benlik gelişim kuramı (rol kuramı)

Meslek seçimi, benlik tasarımının bir mesleğe yansımasıdır. Meslek seçimi, benlik algısının mesleki bir terimle ifadesidir. Bu kuramda kişilik özellikleri, benlik kavramı ve öz benlik önemli kavramlardır. Dönemler şu şekildedir:

Büyüme (0-14)	Heves ve özentiler Hayali ihtiyaçlar
Araştırma (keşif) (15-24)	Deneme (14-17) İlişkiler, roller, yaşantılar benlik tasarımının oluşmasını sağlar. Geçiş (18-21) Sınama ve izleme (21-22) İnceleme, tanıma, sevme, değiştirme için fırsat
Yerleşme (25-44)	İşe bağlanma artar Düzen kurma ve devam ettirme isteği Mesleki benlik kararlılık kazanır Meslekte ilerleme amaç olur
Koruma (45-64)	Koruma ve geliştirmeye çaba harcama
Çöküş (65-…)	Emeklilik dönemi

Beş yaşındayken futbolcu olmak isteyen birinin, 13-14 yaşına geldiğinde futboldan hala hoşlanmasına rağmen futbol oynamanın kendisine uygun olmadığını fark ederek futbolcu olmaktan vazgeçmesi Ginzberg’in kuramına göre aşağıdakilerden hangisi ile ilişkilidir?

A) ilgi   B) Yetenek   C) Keşfetme     D) Belirleme   E) Değer

Eren, lise son sınıfta okuyan başarılı bir öğrencidir. İlgi duyduğu meslekler hakkında bazı bilgiler edinmiştir, ancak hangi mesleği seçmek istediğinden emin olamamakta ve kararsızlık yaşamaktadır. Buna göre, Eren’e sağlanması gereken rehberlik hizmeti aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mesleki danışma B) Eğitsel rehberlik C) Bilgi verme D) Oryantasyon E) Müşavirlik

** ergenlik dönemindeki bazı bireylerin özdeşime dayalı mesleki kararlar verdiği gözlenebilir. Bu istenilen bir şey değildir. Özdeşime dayalı meslek seçimi 5-12 yaşları arasında kabul edilebilir.

** mesleki olgunluk, bireyin mesleki gelişim görevlerini yerine getirebilmesidir.

** meslek seçiminde iki önemli faktör olan ilgi ve değer karşılaştırması:

İlgi	değer
Canlılarla uğraşmayı sevdiğinden bir bireyin biyolog olması	Öğrencilerin ilk sıralarda tıp fakültesini tercih etmeleri