16 Ocak 2016 Cumartesi

BİREYİ TANIMA HİZMETLERİ Rehberlik dersi




BİREYİ TANIMA HİZMETLERİ
Bireyi tanıma hizmetleri hem diğer hizmetlerin önkoşulu niteliğindedir hem de başlı başına bir hizmettir. Öğrenciyi tanımanın temel amacı, öğrencinin kendisini tanımasına yardımcı olmaktır.
Bireyler belirli yaş gruplarında (örneğin ergenlik) ortak özellikler göstermelerine rağmen niçin bireyi tanımaya ihtiyaç vardır?
Birincisi, bireyler belirli yaş gruplarında ortak özelliklere sahip olmakla birlikte her birey biricik ve tektir. İkincisi, ergenlik döneminde olmak, bu dönem içindeki tüm bireylerin ergenlik döneminde görülen davranışların tümünü tıpa tıp aynı şekilde göstereceği anlamına gelmez. Bu durum bireysel farklılıklar kavramını gündeme getirmektedir. Bu kavram bireyi tanımayı gerektirir.
Bireyi tanımanın amacı, bireyler arası farklılıkları ortadan kaldırmak değil, bireyin kendini güçlüm ve zayıf yönleriyle tanımasına, güçlü yönlerini kullanıp zayıf yönlerini geliştirerek kendini gerçekleştirmesi yönünde bir bütün olarak gelişmesine yardımcı olmaktır.
Önemli ilkeler;
-          Bireyi tanıma tekniklerini değişik zamanlarda uygulayıp yorumlamak yerine birlikte uygulayıp yorumlamak daha yararlıdır. Örneğin, bir mesleğe karar verme aşamasında öğrencinin ilgi, yetenek ve değerleri hakkında farkındalık kazanmasına yardımcı olacak bilgi toplama araçlarını aynı anda yorumlayıp uygulamak ayrı zamanlarda uygulamaktan daha etkili olur.
-          Ne kadar güvenilir ve geçerli olursa olsun tek bir ölçme aracı ile sonuca gitmek yanıltıcı sonuçlar verir.
-          Öğrenciler hakkında toplanan özel ve gizli olmayan bilgilerden öğrencilerin yanı sıra öğretmenler, yöneticiler ve veliler de yararlanabilmelidir.

Bireyi tanımada kullanılan teknikler test teknikleri ve test dışı teknikler şeklinde sınıflandırılmaktadır.
TEST TEKNİKLERİ
Testlerin aşağıda sıralanan psikometrik özelliklere sahip olması gerekir:
-          Duruma ve amaca uygunluk
-          Geçerlik
-          Güvenirlik
-          Norm çalışması
Test teknikleri şunlardır:
-          Başarı testleri
-          Yetenek testleri
-          İlgi envanterleri
-          Kişilik testleri
-          Tutum ölçekleri
Başarı testleri
Bu testler, öğrencilerin belli bir konuda ve genellikle belli bir öğretim sonunda elde ettiği bilgi, beceri ve anlayışı ölçmeye yarar. Bu testler, öğretmen yapımı başarı testleri ve standart başarı testleri olmak üzere iki grupta toplanır. Aşağıdaki amaçlar için başarı testleri uygulanır:
-          Okulda okutulan derslerden öğrencinin üstün ve zayıf olduğu alanları belirlemek
-          Başarısızlık nedenlerini araştırmak
-          Öğrencinin akademik yaşantısını değerlendirmek
-          Öğretim programlarının düzenlenmesi
-          Öğrencilerin hangi ders ya da programa yönelebileceğini belirlemek
-          Öğrencilerin öğrenme düzeylerini saptamak
-          Öğretmenlerin ve okulun değerlendirilmesi
Yetenek testleri
Yetenek testleri “genel yetenek” ve “özel yetenek” olmak üzere iki gruba ayrılır. Genel yetenek “kalıtımla getirilen gizilgücün eğitim ve çevre etkisiyle geliştirilen kısmı ve öğrenme gücüdür. Genel yetenek testleri aracılığıyla bireyin ilişkileri görebilme ve öğrenme gücü saptanarak okul başarısı önceden kestirilebilmektedir. Çocukların okula başlamaya hazır olup olmadıkları ya da yeteneklerinin hangi okulda ya da programda okumaya uygun olduğu hangi mesleğe yönelebileceği bu testler aracılığıyla belirlenebilir. (ancak sadece yetenek testleri ile bu karar verilemez, örneğin hangi okulun uygun olduğu yetenek, başarı ve testi ve ilgili diğer test sonuçları birlikte değerlendirilerek karar verilir) Özel yetenek ise öğrenme olanağı verildiğinde bireyin bundan yararlanabilme gücüdür. Müzik ve resim yeteneği gibi.
Gardner’ın çoklu zeka testi yetenek testlerine örnek verilebilir. Yetenek testleri yeterli bilgi, beceri ve deneyime sahip uzmanlar tarafından uygulanıp yorumlanmalıdır.
Yetenek testleri özellikle bireyin genel ve özel yeteneklerinin ortaya çıkarılmasında, geleceğe yönelik başarısının ortaya çıkarılmasında, eğitsel ve mesleki rehberlikte, özel eğitime muhtaç çocukların tespitinde ve yetenek-başarı kıyaslamasının yapılmasında kullanılmaktadır.

İlgi envanterleri
Kişinin sevdiği, hoşlandığı veya hoşlanmadığı nesne ve etkinlikleri tanımaya yönelik olarak uygulanan ve genellikle akademik ve mesleki eğilimleri saptamaya yarayan testlerdir. İlgi envanterleri yetenek testleri ile birlikte kullanıldığında bir okul, program ya da meslek seçimine karar verme sürecinde oldukça isabetli sonuçlar vermektedir. 
ilgi testlerinin eğitsel ve mesleki rehberlikte tek başına kullanılması eksik ya da yanlış kararların alınmasına sebep olabilir. Çünkü bireyin herhangi bir alana ilgi duyması o alanda yetenekli olduğu anlamına gelmez. Ayrıca ilgiler, özellikle büyüme ve gelişme sürecinde çok sık değişikliğe uğrar. Öğrenciler ergenlik döneminin sonuna kadar ilgilerinde kararsızlık gösterirler. Bu yüzden ilgi envanterleri ağırlıklı olarak öğrencilerin nispeten daha kararlı oldukları 16-17 yaş ve sonrasında uygulanır. İlginin geçici olup olmadığı da psikolojik danışma yapılarak test edilebilir.
Örnekler; Kuder İlgi Envanteri, Mesleki Yönlendirme Envanteri (Kepçeoğlu), Kendini Değerlendirme Envanteri (Kuzgun)
Kişilik Testleri
Kişilik, oldukça karmaşık bir yapı olup ölçümü ve değerlendirmesi de bir o kadar zordur. Kişilik testleri, psikolojik danışma ve rehberlik uygulamalarında yukarıdaki test gruplarına göre yaygın olarak kullanılmaz. Çoğunlukla iki durum için tercih edilir: Birincisi, psikolojik yardım almayı gerektirecek bir kişilik bozukluğu ya da patolojinin olup olmadığını belirlemek, diğeri ise bireyin girmek istediği mesleğe uygun kişilik örüntüsüne sahip olup olmadığını saptamaktır. Kişilik testleri uygulanması, puanlanması ve yorumlanması özellikle uzmanlarca yapılması gereken testlerdir.
Örnekler; Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri, Hacettepe Kişilik Envanteri.
Tutum Ölçekleri
Bireyin bir şeye yönelik olan duygusal, düşünsel ve davranışsal eğilimlerini ölçen testlerdir.
TEST DIŞI TEKNİKLER
test dışı teknikler
büyük bir kısmı sadece uzmanlar tarafından değil, öğretmenler tarafından da kullanabilmektedir.
gözleme dayalı
teknikler
kendini anlatma teknikleri
başkalarının görüşlerine dayalı teknikler
etkinliğe dayalı teknikler
1.Gözlem listesi
2.Özellik-kayıt çizelgesi
3. Anekdot kaydı
4.Derecelendirme ölçeği

1.Otobiyografi
2. Arzu listesi
3. Anket
4. Görüşme
5. Zaman cetveli
6. Problem tarama listesi
1. Sosyometri
2. Kimdir bu?
1. Sosyodrama
2. Psikodrama
3. Oyun ve oyun terapisi
4. Ev ziyaretleri


Gözleme dayalı teknikler
1.Gözlem listesi
Gözlem, gelişigüzel (tesadüfi) ve sistematik olmak üzere ikiye ayrılır.
Gözlemcinin dikkatini gözlenebilir, belirli kişilik özelliklerine ve davranışlara yöneltmek amacıyla hazırlanmış olan, gözlemlerin kaydedilmesinde kullanılan araçlara gözlem listesi denir. Gözlem listelerinde çocuğun yaşına, gelişim dönemine uygun olarak yazılmış bir seri betimleyici sıfat ya da davranış ifadeleri bulunur. Bilgi toplanmak istenilen özeliklerin ayrıntılı bir listesidir.
Gözlem konusunda eğitim almak, çok sayıda gözlem yapmak ve gözlemci sayısını artırmak gözlemin sınırlılıklarını ortadan kaldırır.
6 yaş
(   ) yerde top zıplatabilir
(   ) harfleri yazabilir
(   ) el işlerinde beceriklidir
(   ) bloklarla fonksiyonel yapılar kurabilir
Görüldüğü gibi, böyle bir gözlem listesinin sınırlılığı; gözlenen davranışın sıklığı, hızı ve süresi hakkında bilgi vermemesidir.
2. Özellik kayıt çizelgesi
Öğrencilerin çeşitli alanlardaki özelliklerini gözleyip belirlemek ve o alandaki durumunu ortaya koyabilmek amacıyla geliştirilmiş araçlardır. Bireyin değişik alanlardaki özelliklerden ne kadarını gösterebildiği saptanır. Örneğin yaratıcı yeteneği olan çocukların özellikleri bu çizelgede sıralanmıştır. (tek bir özellikle ilgili davranışlarının listelenmesi)
Resim yapma yeteneği olan öğrencilerin özellikleri olarak aşağıdaki maddelere benzer maddeler özellik kayıt çizelgesine konabilir:
1. Çeşitli konularda çizimler yapar 2. Çizdiği resimlere derinlik verir. 3. Resim yapmaktan haz duyar. 4. Boş zamanlarını resim yapma, çizme ve boyama ile geçirir. 5…..6….7…8…9..
Özellik kayıt çizelgesi
Öğrenci
Gözlene davranış
Gözlenen toplam özellik
Gözlemcinin düşünceleri
Betül Yıldırım
1,3,4,6,8
5

Türkan Alp
2,4,5
3



3. Anekdot kaydı (vaka-olay)
Anekdot herhangi bir öğrencinin belli bir ortamda özgül bir davranışının (sıradan olmayan – dikkat çeken) ayrıntılı olarak betimlenmesidir. Kart biçiminde olay kaydı formu hazırlanır, gözlenen olaylar bu forma kaydedilir. Her anekdot tek bir olay içermelidir. Ayrıca olay iki öğrenci arasında geçse bile her öğrenci için ayrı ayrı anekdot hazırlanmalıdır. Yani bir anekdot kaydı tek bir öğrenci ve tek bir olay içerir. Anekdot kayıtları daha sonra anekdot özetleme formuna işlenir. Anekdotun sınırlılığı yazmasının zor olmasıdır. Olaydan hemen sonra anekdot kaydı tutulmalıdır.
Anekdot örneği
Adı soyadı:
Sınıfı-numarası-şubesi:
Tarih:
Yer:
Olay:
Gözlemci:
Yorum:
Öneri:

Anekdot özetleme formu
Adı Soyadı:
Sınıfı ve numarası:
Kapsadığı süre
Tarih
Yer
Gözlemci
Davranış
Yorum






4. Derecelendirme ölçeği
Gözlem sonuçlarını sayısal olarak belirtmeye yarayan ölçme aracıdır. Bir bireyin belirli bir konuda çeşitli davranış özellikleri hakkında sıralanmış açıklayıcı ifade ya da cümlelerin bireyi tanıyan ve gözlemi yapan kişi tarafından işaretlenmesini esas alır.
Açıklama: 1 düşük, 2 orta, 3 yüksek
Katılma derecesi
Davranışlar
1
2
3
1
Dersi dikkatli dinleme



2
Derste not alma



3
Anlamadığını sorma





Kendini anlatma teknikleri
1.Otobiyografi
Otobiyografi bir kimsenin şimdiki ve geçmiş yaşamını yazılı olarak anlatmasıdır. Otobiyografi, bireyin kendini ve geçmişini nasıl algıladığı konusunda birincil kaynaktan bilgi verir. Otobiyografi uygulanırken bilgilerin gizli tutulacağı açıklanmalıdır. Serbest (ör: kendinizi tanıtan bir kompozisyon yazınız) ve planlı (ailenizin size nasıl davranmasını isterdiniz) olmak üzere iki türlüdür. Geçerliği en düşük tekniktir. Çünkü sübjektiftir. Uygulanması kolay olmakla birlikte, sübjektif bir teknik olduğundan, yani değerlendirmese standartlar ölçütler olmadığından yorumlaması oldukça zordur. Yorumlar kullanılan bazı noktalar (bunlar standart ölçütler değildir): yazının uzunluğu, yazının düzeni, yazının genel havası, anlatım düzeyi, yazıdaki eksiklikler (olay ya da kişiler), anlatımdaki tutarsızlıklar. Geçerliği düşük olduğundan diğer tekniklerle desteklenmelidir.
2. Arzu listesi
Arzu listesi özellikle okul öncesi ve ilköğretimde kullanılır. Yazılı ve sözlü olabilir. Çocuğun doyurulmamış arzularını, açığa vuramadığı duygularını, güdülerini, umut ve beklentilerini ortaya çıkarabilen bir tekniktir.
Ör: bir dilek perisi gelse ve size üç dileğinizi sorsa ona ne derdiniz?
Ya da;
Keşke kardeşim …………………………..
Keşke annem………………………………olsaydı, şeklinde cümleler verilir.
3. Anket
Anket belli bir konuda, birçok kimsenin kişisel olarak, görüşlerini, tutm ve duygularını saptamak amacı ile düzenlenmiş soru grubudur. Anket soruları, kapalı uçlu ve açık uçlu olabilir.
4. Görüşme
Görüşme, belli bir amaçla yüz yüze gelen iki veya daha fazla kişinin, sözel ve sözel olmayan davranış ve teknikler kullanarak yaptıkları bir etkileşim sürecidir. Görüşmede sözel olmayan ve davranışsal ipuçlarını da gözleme şansını verir. Günlük konuşmadan farkı; amacı olması, düzen ve bütünlük içinde olması, yakın dostluk ilişkisinin olmaması ve belirli bir zaman ve yerde yapılmasıdır. Görüşme genel olarak iki temel amaca hizmet eder: Birincisi; bilgi toplam ya da bilgi verme, ikincisi; teşhis, tedavi ve psikolojik yardım sağlama.



5. Zaman cetveli
Zamanı etkin kullanamama çoğu zaman başarısızlıkların nedenidir. Zaman cetveli ile öğrencinin günlük zamanını nasıl değerlendirdiğini, hangi aktivitelere ne kadar zaman harcadığını ve buna ilişkin duygu ve düşüncelerini öğrenme amaçlanır.
Saat
Faaliyetin adı
Düşünceler
(sevip sevmediği, hoşlanıp hoşlanmadığı)
Faaliyetin çeşidi
Aldığı zaman
(%)
13.00-13.30




13.30-14.00





Özellikle eğitsel rehberlik hizmetleri ile ilişkilendirilebilir.
6. Problem tarama listesi (envanteri)
Bir okulda öğrencileri en çok rahatsız eden, üzen problemlerin saptanması için kullanılan bir tekniktir. Problem tarama listesi kullanmada amaç, okulda öğrencileri kaygılandıran dengeli ve sağlıklı uyum yapmalarını engelleyen problemleri ortaya çıkararak, onlara yardımcı olmaktır. Öğrenciler listede kendilerini rahatsız eden problem ifadesinin karşısına “X” gibi işaret koyarlar. Çok rahatsız ettiğini düşünüyorlarsa “XX” şeklinde işaretleyebilirler. Geniş öğrenci gruplarına uygulanabilme özelliğine sahiptir. Sene başında uygulanması ağırlıklı problem alanlarının belirlenmesi açısından önem taşır. Problem tarama listesinden elde edilen sonuçlar çizgi, histogram ve pasta grafikle gösterilebilir.
Önleyici rehberikle ilişkilendirebilirsiniz.
7. Kime göre ben neyim?
Kimdir bu? Tekniğinden farklı olarak başkalarının ve kendisinin gözünde bireyin kendisini nasıl algıladığını ortaya çıkarmak amacıyla kullanılan anket türü bir tekniktir. Birey bu teknik yoluyla önceden farkına varamadığı bazı özelliklerinin farkına vararak kendisine ait daha gerçekçi bir bakış açısı oluşturabilir. Değerlendirme aşamasında bu teknikten elde edilen sonuçların sosyometri ve kimdir bu tekniklerden alınan sonuçlarla desteklenmesinde fayda vardır. Eğer öğrenci kendisine ağırlıklı olarak olumsuz sıfatlar atfetmişse sosyogramdaki durumu da dikkate alınarak bu tür öğrencilerle özel görüşmeler yapılabilir. Dolaysıyla bu teknik psikolojik danışmaya ihtiyaç duyan öğrencilerin tespit edilmesine yardımcı olmaktadır.
Öğretmenlere
Aileme
Arkadaşlarıma
Bana
Nesiniz?
Nasılsınız?
      (   )
(   )
(   )
(   )
(   )
(   )
(   )
(   )
(   )
(   )

Soru: bir araştırmada ilköğretim 7. Sınıf öğrencilerinin sayısal ve sözel yeteneklerini ölçen testlerden aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı 0,58, lise 2. Sınıf öğrencilerinde ise 0,32 civarında hesaplanmıştır.
Yetenek gelişimi dikkate alındığında, gözlenen bu farklılığın sebebi aşağıdakilerden hangisidir?
a.       Yaş arttıkça sözel yeteneğe oranla sayısal yetenek daha hızlı artmaktadır.
b.      Sayısal ve sözel yetenek arasında, yaşa bağlı olarak ters yönlü bir ilişki bulunmaktadır.
c.       Yaş arttıkça yetenekler bağımsızlaşmaktadır.
d.      Eğitim düzeyi arttıkça öğrencilerin yetenekleri arasındaki farklar azalmaktadır.
e.       Yaş arttıkça ilgilerin değişmesi yeteneklerin farklılaşmasına yol açmaktadır.
“korelasyonların yükselmesi BİNİŞİKLİK, düşmesi ise BAĞIMSIZLIK göstergesidir.
 ( Kisişel çalışmalar için paylaşılmıştır.)

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder